George Marshall | de Amerikaanse generaal die Europa weer op de been hielp.

Hij was lang en mager, keek altijd ernstig en was de bescheidenheid zelf. President Truman herinnert het zich in zijn biografie ‘Plain Speaking’ nog goed. “Generaal Marshall vertelde me dat hij naar Harvard moest voor een eredoctoraat en hij zei: ‘Ik moet daar die verrekte speech houden en je weet wat voor een hekel ik daaraan heb. Ik weet niet eens waar ik het over moet hebben.’ Ik zeg: ‘Ik wil dat je precies de details uitlegt van het plan dat Buitenlandse Zaken uitwerkt om Europa van de ondergang te redden. Dat plan zal de geschiedenis ingaan als het Marshallplan, dat wil ik.’”

“Hij bloosde. Hij was zo ongeveer de meest bescheiden man die ik ooit ben tegengekomen, en hij zei dat hij zoiets niet kon toestaan. Ik zeg tegen hem: ‘Niks mee te maken, het gebeurt wél. Denk erom, ik ben je Commander in Chief. En zo gebeurde het.”

Dat was in 1947. Marshall was toen 67 jaar, oud-generaal en minister van Buitenlandse Zaken. Hoewel het tijd was geweest om in Leesburg, 50 km ten noordwesten van Washington, waar hij een ‘manor’ en een ‘tuin’ van drie hectare bezat, van zijn pensioen te genieten.

Dus hield hij op 5 juni 1947 aan de universiteit van Harvard zijn beroemde minispeech van 1200 woorden, met onder meer de zin: “Onze politiek is niet gericht tegen een land of een doctrine maar tegen honger, armoede, vertwijfeling en chaos.” Dat het plan tegelijk ook een buffer tegen Stalin inhield en het verarmde West-Europa tot handelspartner omvormde, sprak vanzelf.  

Uiteindelijk gingen onder dat plan dertien miljard dollar (vijftig jaar later was dat meer dan 100 miljard dollar waard) naar zestien Europese landen, waaronder  België. Met grote binnenlandse Amerikaanse tegenstand, dat wel. Veel parlementsleden vonden dat Amerika voor Europa al genoeg had geofferd, denk aan al die militaire slachtoffers bijvoorbeeld. Maar wie was generaal Marshall?

Marshall was de zoon van een welvarende steenkoolindustrieel uit Pennsylvania. Hij droomde van een grote millitaire carrière maar als zestienjarige zakte hij voor het toegangsexamen aan de militaire academie van West Point en moest hij zich tevredenstellen met de cadettenschool van Virginia.

In de Eerste Wereldoorlog vocht hij vanaf 1917 in Frankrijk en werd hij lid van de staf van opperbevelhebber John Pershing. Daar bleek heel snel dat hij een bijzondere gave bezat voor organisatie en het uitzetten van een strategie. Pershing vond hem geniaal. Als gewoon officier vertegenwoordigde hij de VS achteraf in de halve wereld. Hij verhuisde twintig keer: “Mijn thuis is waar ik mijn hoed heb opgehangen.” 

In 1939, toen de Tweede Wereldoorlog eraan kwam, werd hij totaal onverwacht tot stafchef van het leger bevorderd, hoewel hij eerst snel nog tot generaal moest worden gepromoveerd. Hij passeerde daarmee vierendertig officieren met een hogere rang. Blijkbaar had generaal Pershing hem bij president Roosevelt aanbevolen.

Ononderbroken hamerde Marshall erop dat de VS voor een nieuwe wereldoorlog niet klaar was, hij had dat in de Eerste Wereldoorlog gezien. Zodanig dat de Amerikanen tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog over 8 miljoen soldaten beschikten en 69.000 vliegtuigen, om maar iets te noemen. Marshall verloor overigens in die oorlog in Italië een van zijn beide adoptiezonen.

In 1951 trok hij zich terug op zijn buitenverblijf in Leesburg waar hij met zijn vrouw de uitgestrekte tuin verzorgde, zowel rozen als tomaten kweekte. In 1953 kreeg hij samen met de Frans-Duitse arts Albert Schweitzer als eerste militair in de geschiedenis de Nobelprijs van de Vrede. Hij aanvaardde alleen de medaille, niet het geldbedrag. “Als dienaar van je land mag je je niet verrijken”, zei hij ooit. 

Om na zijn overlijden in 1959 zijn ‘manor’ tot historisch monument te restaureren was een ‘klein Marshallplan’ nodig. Uitgerekend Duitsland was de grootste Europese geldschieter.

Marcel Grauls