Over Tien dagen taalgenot: cursus dialectologie

Al sinds onheuglijke tijden geven mensen namen aan de plaatsen uit hun omgeving. Plaatsnamen of toponiemen zijn vaste verwijzers naar plekken in het landschap. Ze maken het ons mogelijk ons te oriënteren in de ruimere wereld. Voor het modern taalgevoel zijn plaatsnamen betekenisloze etiketten. Bij het gebruik van de namen Ieper of Kortrijk vragen we ons geen ogenblik af of daar betekenisdragende woorden achter schuilen. We denken alleen aan die ene stad of die ene gemeente die nu eenmaal zo heet. 

Toch gaan al onze plaatsnamen terug op elementen uit de gewone woordenschat die gangbaar was op het moment van hun ontstaan. Namen waren dus ooit zinvolle, beschrijvende uitdrukkingen. We gaan de woorden en woorddelen waaruit de naam is opgebouwd identificeren en op die manier doordringen tot de oorspronkelijke betekenis van de naam. Die bevat informatie over de plaats zelf op het moment van de naamgeving. Vandaar dat toponiemen niet alleen taalkundigen interesseren, maar ook historici. Toponiemen verklaren is geen gemakkelijk opdracht want ze zijn meestal erg oud. Ze bevatten woordmateriaal uit historische taalstadia, die vaak erg ver van het modern Nederlands verwijderd liggen. De moderne naamsvorm is dan ook dikwijls misleidend: de naam Zomergem heeft niets te maken met het zomerseizoen, in Bellingen en Schellebelle rinkelden niet méér bellen dan elders; Aartrijke houdt noch met aarde, noch met rijkdom verband, evenmin als Bovekerke met een hoge ligging of Kaaskerke met kaas. 

De cursus is een historische verkenning van de verschillende plaatsnaamtypes in onze streken, vanaf de voorhistorie tot in de late middeleeuwen. Het verhaal wordt rijk geïllustreerd met voorbeelden uit Vlaams-België en in het bijzonder uit West-Vlaanderen. Lesgever van dienst is niemand minder dan prof. dr. Magda Devos, ere-professor van de Universiteit Gent. Ze was hoofddocent in de Nederlandse taalkunde. Ze doceerde o.m. Nederlandse grammatica, historische grammatica, dialectologie en naamkunde. Magda Devos is ook promotor en redacteur van het Woordenboek van de Vlaamse Dialecten.